“Ziekenhuis haalt foto’s van Boukje weg… Expo over de dood te confronterend.”
Met deze woorden begon het artikel in De Gelderlander, over een expositie waar ik als een van de vele afscheidsfotografen aan deelnam. Een reizende tentoonstelling ofwel spin-off, opgebouwd door Museum Tot Zover , stond in het Amalia kinderziekenhuis in Nijmegen (Radboud UMC). Het doel? Bewustwording van sterfelijkheid en het bespreekbaar maken van de dood. Mijn foto’s, die liefdevolle momenten van verbinding tonen tijdens een afscheid –samen eten, drinken, het leven vieren– maakten daar deel van uit.
Helaas, binnen een dag werd de expositie verwijderd. Het ziekenhuis ontving reacties van bezoekers en patiënten die de foto’s te confronterend vonden. Deze beslissing kwam voor mij als een schok.
Hoe kunnen beelden die eten, drinken en samenzijn bij een afscheid laten zien, zulke heftige reacties oproepen?
Doordat ik een emotioneel bericht maakte op linkedin en vele reacties ontving -het bericht ging viraal-, belde journalist Anna Dijk me op voor een interview.
De kracht van beelden die het leven vieren
De foto’s in de expositie hadden niets ongepasts. Ze toonden geen rauw verdriet of expliciete beelden van verlies, maar juist verbindende momenten met eten en drinken.
Ik begrijp dat het voor sommigen moeilijk kan zijn om geconfronteerd te worden met beelden die hen misschien aan hun eigen sterfelijkheid doen denken, of die pijnlijk dichtbij komen vanwege een persoonlijke situatie. Als moeder kan ik me voorstellen hoe schrijnend het kan zijn als je kind ernstig ziek is en je door zo’n beeld even beseft dat de dood een realiteit kan worden. Dat is hartverscheurend. Maar deze pijn is ook een opening om te praten, te delen en te helen.
Door een expositie zoals deze meteen te verwijderen, nemen we die mogelijkheid weg.
Ruimte voor gesprek, niet voor wegduwen
Wat als er een rouwdeskundige aanwezig was geweest tijdens de expositie? Iemand die bezoekers opving en luisterde naar hun verhalen? Zo’n ruimte voor dialoog kan transformeren wat nu “te confronterend” wordt genoemd in een kans om te reflecteren en een waardevol gesprek te voeren. Want laten we eerlijk zijn: de dood is iets wat ons allemaal aangaat. Door het onderwerp weg te duwen, maken we het zwaarder en moeilijker om ermee om te gaan wanneer we er onvermijdelijk mee te maken krijgen.
Afscheid nemen kan liefdevol, bijzonder en inspirerend zijn. Dat laat ik als afscheidsfotograaf telkens weer zien. Foto’s hebben de kracht om emoties op te roepen en ons te laten nadenken over wat belangrijk is in het leven. Ze geven ons de kans betere keuzes te maken, juist als het moment daar is dat we afscheid moeten nemen van een dierbare.
Een gemiste kans
Het weghalen van de expositie voelt als een gemiste kans. Een kans om bewustwording te creëren, om het taboe rond de dood te doorbreken, en om mensen te laten zien dat afscheid nemen niet alleen verdrietig, maar ook mooi en vol verbinding kan zijn. Het wegduwen van deze boodschap versterkt juist het ongemak dat we vaak voelen rondom dit onderwerp.
Wat me enige voldoening geeft, is dat er dankzij deze gebeurtenis in de krant aandacht is gekomen voor de manier waarop we als maatschappij reageren. Het artikel laat zien hoe ver we nog moeten gaan om dit thema op een gezonde manier te benaderen.
Het gesprek is toch even geopend, en dat is al een stap in de goede richting.
Een uitnodiging om het gesprek aan te gaan
Laten we met elkaar leren om anders naar de dood te kijken: niet als iets om te vermijden, maar als iets wat ons kan helpen meer te waarderen wat we hebben. Laat ons openstaan voor beelden die ons raken, en voor gesprekken die misschien niet altijd comfortabel zijn, maar wel nodig.
We gaan allemaal dood. In de tijd die we hebben, kunnen we kiezen voor verbinding, liefde en bewustzijn.
Dat is wat ik wil laten zien, met elke afscheidsfoto die ik maak.
Fijne dag,
Boukje Canaan
P.S. Het artikel in de krant is online te lezen wanneer je ook geabonneerd bent op het AD of de Gelderlander.
